Een vrouw draagt een Juzo Ulcer Pro aan het onderbeen voor de behandeling van een open been

Open been (ulcus cruris venosum)

Definities

Symptomen

Preventie

Behandeling

Kennis over het open been

Het in de volksmond ook als 'open been' aangeduide ulcus cruris venosum is een ernstige, pijnlijke en meestal slecht helende wond. Welke risicofactoren bepalend zijn, wat de therapie inhoudt en nog veel meer leest u hier.

Ulcus cruris venosum – definitie

Langdurig bestaande zwakke aderen kunnen leiden tot een chronische wond aan het onderbeen of de voet. Door de permanente stuwing in de aderen worden oedemen gevormd. Als deze langere tijd bestaan, wordt het weefsel niet meer voldoende voorzien van zuurstof. Het gevolg is dat de huid steeds dunner wordt, totdat er uiteindelijk een open wond ontstaat die zonder behandeling chronisch kan worden. Deze chronische aandoening wordt in de volksmond open been genoemd en onder deskundigen aangeduid als ulcus cruris venosum. Het begrip ulcus cruris venosum komt uit het Latijn. 'Ulcus' betekent 'zweer', crus 'bovenbeen' c.q. 'onderbeen' en 'vena' 'bloedader'. Het meervoud van ulcus is 'ulcera'. De Nederlandse spelling is 'ulcus' en 'ulcera'.

Zo ontstaat een open been

Normaliter ontwikkelt een veneuze beenzweer zich langzaam gedurende een periode van maanden of zelfs jaren. Te zien is een beschadiging van de huid die zich manifesteert als droge, jeukende of gebarsten huid. Na verloop van tijd kan de huid dunner en gevoeliger voor verwondingen worden. Als de wonden die daardoor ontstaan niet goed genezen of niet goed worden behandeld, worden ze vaak groter en dieper. De wonden kunnen nat of tevens gezwollen zijn en een onaangename geur ontwikkelen.

Een vrouw zit in een fauteuil. Ze draagt een Juzo Ulcer Pro aan het onderbeen voor de behandeling van een open been.

Open been: Oorzaken

De belangrijkste oorzaak van een open been is een chronische vaatziekte. Deze treedt op als de aderkleppen niet meer goed functioneren. Dit leidt tot stuwing van bloed in de aderen en verhoogt daar de druk. Deze verhoogde druk heeft een beschadiging van de huid en het onderliggende weefsel tot gevolg, wat kan leiden tot een open zweer.

Andere risicofactoren zijn:

Bloedstolsel

Overgewicht

Zwangerschap

Gebrek aan lichaamsbeweging

Roken

De ulcus cruris is terug te voeren op een doorbloedingsstoornis in de benen en op een vroegere aandoening, zoals de chronische veneuze insufficiëntie (CVI), een perifere arteriële occlusieve ziekte (PAOV) of diabetes mellitus. Afhankelijk van de oorzaak onderscheiden artsen verschillende vormen van een open been of onderbeenzweer. De drie meest voorkomende zijn:

Ulcus cruris venosum:

Voor het ontstaan van ulcus cruris venosum kan worden vastgesteld dat aan het 'open been' een verstoorde doorbloeding van de aderen ten grondslag ligt, om precies te zijn chronische zwakke aderen (chronische veneuze insufficiëntie). Om de ulcus cruris venosum te lokaliseren kan worden geconstateerd dat een veneuze beenzweer normaal gesproken aan het onderbeen optreedt, in de regel ter hoogte van de binnenenkel of de kuit. Deze beenzweer kan zich op een of beide zijden van het been ontwikkelen. Als de wond rondom het been verloopt, spreekt men van een manchetulcus.

Ulcus cruris arteriosum:

Dit betreft een verstoorde arteriële doorbloeding (perifere arteriële occlusieve ziekte). De geringe aanvoer van zuurstofrijk bloed leidt ertoe, dat zelfs eenvoudige wonden niet goed genezen en makkelijk kunnen ontsteken. Meestal treed een ulcus cruris arteriosum op in de tenen of de voetzool.

Ulcus cruris mixtum:

Artsen spreken hiervan als een open been door een gelijktijdige vernauwing van beide bloedsomlopen – van het veneuze en het arteriële adersysteem is ontstaan.

Een open been komt ook vaak voor bij diabetes mellitus (diabetische voet). Bij deze aandoening zijn er meerdere factoren die het ontstaan van ulcus bevorderen: arteriosclerose, diabetische polyneuropathie en een hoog suikergehalte in het interstitium.

Minder vaak zijn andere aandoeningen, zoals een tumor, verantwoordelijk voor de doorbloedingsstoornis en zodoende veroorzaker van een open been.

Ulcus cruris venosum – symptomen

De symptomen van een open been kunnen afhankelijk van de ernst van de aandoening variëren en onderscheiden zich deels van de symptomen van de ulcus cruris arteriosum.

Tot de meest voorkomende symptomen bij een veneuze ulcus behoren:

Pijn
Zwellingen
Jeuk
Verkleuring zoals roodheid
De betreffende plek is warm
Onaangename geur
Verharde huid rondom de wond
Hemosiderose (ijzerafzetting in het weefsel)
Bezemrijs
Varices (spataderen)
Atrofie blanche (kleine witte plekjes, meestal stevig, littekenachtig)
Congestieve dermatitis
Necrose
Dermatoliposclerose (verharding van het subcutane vetweefsel)
Natte of bloederige wond

Complicaties bij ulcus cruris venosum

De meest voorkomende complicatie bij een open been is een infectie. Als de wond niet goed wordt verzorgd, kunnen bacteriën binnendringen en een infectie veroorzaken die tot een verergering van de wond kan leiden en de genezing nog verder vertraagt. Dieper binnendringen van bacteriën betekent een infectie van spieren of pezen, waardoor een grote operatie of zelfs amputatie nodig kan zijn. In ernstige gevallen kan een infectie leiden tot erysipelas resp. tot een bloedvergiftiging. Beide kunnen levensbedreigend zijn. Bovendien is er een groter risico op een hartinfarct of een ischemische beroerte. Vaak ontstaan door de intensieve behandeling van de wond allergieën tegen zalf of desinfectiemiddel.

Zo vaak komt een open been voor.

Het open been is een veel voorkomende aandoening die circa 1% van de bevolking betreft. Vrouwen hebben er vaker last van dan mannen. Het risico op een veneuze beenzweer stijgt met de leeftijd en bij mensen met chronische vaatziekten.

Hoe kan ulcus cruris venosum worden voorkomen?

Om een open been te voorkomen kunt u een en ander doen. Denk daarbij aan meer beweging en een gezonde levensstijl tot een compressiemiddel. Preventieve maatregelen:

Preventief dragen van compressiekousen
Regelmatig aan duursporten doen (zwemmen, wandelen enz.)
Adergymnastiek
Veel beweging in het dagelijks leven
Activiteiten met staan en zitten afwisselen
De eerste waarschuwingen voor vaatziekten onderzoeken
Optimale instelling van een evt. aanwezige diabetes mellitus
Gezonde voeding
Onthouding van nicotine
Overgewicht vermijden
Stress vermijden
Passende schoenen zonder drukplekken
Regelmatige pedicure

De beste mogelijkheid om veneuze beenzweren te vermijden, is de onderliggende aandoening behandelen. Dit kan bijvoorbeeld betekenen dat men bij adipositas gewicht verliest en lichamelijk actief wordt, bij een bestaande CVI compressiekousen draagt of bij diabetes medicijnen inneemt. Het is ook belangrijk op de huid van de benen te letten, om verwondingen te voorkomen. Als een verwonding optreedt, moet deze snel worden behandeld, om de genezing te bevorderen.

Diagnose van het open been

De diagnose van ulcus cruris venosum wordt normaal gesproken vastgesteld door een lichamelijk onderzoek. De arts onderzoekt de wond en bekijkt of er symptomen van een infectie aanwezig zijn. Bovendien volgt een anamnese van de risicofactoren. Vaak wordt een echoscopie uitgevoerd, om de doorbloeding in het been te beoordelen en vast te stellen of er een onderliggende vaatziekte is. Aanvullende diagnostiek is bv. mogelijk door:

Enkel-arm-index (bloeddruk aan beide armen en benen)
Duplex-sonografie
MR- of CT-angiografie
Bewegingstest
Wonduitstrijkje
Bloedonderzoeken (vaststelling diabetes mellitus, nierschade etc.)
Biopsie (bij therapieresistentie)

Ulcus cruris stadia

Volgens Knighton et al. worden bij chronische ulcera zes gradaties onderscheiden:

Graad 1 ulcus bereikt de middelste huidlaag (opperhuid en lederhuid)

Graad 2 ulcus bereikt de onderhuid

Graad 3 ulcus bereikt pees, bot, band of gewricht

Graad 4 ulcus bereikt pees, bot, band of gewricht met bijkomende ontsteking (abces en/of ontsteking van het beenmerg)

Graad 5 ulcus bereikt pees, bot, band of gewricht met bijkomend afgestorven weefsel (necrose) in de wond

Graad 6 ulcus bereikt pees, bot, band of gewricht met tevens afgestorven weefsel (necrose) in de wond en omringend weefsel

Open been: Behandeling

Wat te doen tegen ulcus cruris venosum? De ulcus cruris behandeling is afhankelijk van de ernst van de aandoening. In matig ernstige gevallen is naast de ulcus cruris wondverzorging meestal een compressietherapie noodzakelijk. Deze geldt als de basis van de oorzakelijke therapie en helpt de bloedstroom in de aderen te verhogen en de druk in de aderen te verlagen. Dit kan helpen om de genezing van de wond te bevorderen. In zware gevallen is een speciale therapie of een operatieve ingreep nodig. Aangezien open chronische wonden altijd pijnlijk zijn, zouden alle betroffenen een geschikte pijntherapie moeten ondergaan. Ten slotte worden verschillende therapieën vaak met elkaar gecombineerd.

Behandeling van de onderliggende doorbloedingsstoornis

Medische verstelbare compressiehulpmiddelen of elastische verbanden voor de ontstuwing
Compressiekousen of compressiekous-systeem (Juzo Ulcer Pro)
Regelmatig dragen van het compressiemiddel
Regelmatige beweging, looptraining
Behandeling van eventuele spataderen
Manuele lymfedrainage bij oedemen
Gezonde voeding
Geen nicotine
Goed ingestelde hoge bloeddruk
Eventueel endovasculaire of vaatchirurgische ingrepen
Medicijnen voor bloedverdunning en oplossen van stolsels

Wondverzorging

Wondreiniging
Spoelen met een zoutoplossing
Wondreiniging (debridement)
Verwijderen van afgestorven, beschadigd of ontstoken weefsel
Wondverband
Licht vochtig milieu door vochtige kompressen, polymere membraanverbanden, alginaten, schuimverbanden, hydrocolloïden, folies, hydrogels
Omgevingstherapie van de wondrand

Operatieve therapie

Hier worden drie verschillende uitgangspunten onderscheiden:

Elimineren van insufficiënte epi- en transfasciale adersegmenten (bv. verwijdering van spataderen)
Ulcus-chirurgie (bv. shave-therapie, waarbij een 'nieuwe wond' ontstaat, die dan beter geneest)
Fasciachirurgie: met inbegrip van de crurale fascia

Bij de laatste beide methoden vindt vervolgens meestal een splithuid-transplantatie plaats.

Maar wanneer moet een ulcus cruris venosum operatief worden behandeld? Hier geldt de regel: indien de wond ondanks behandeling binnen drie maanden niet kleiner wordt of deze na een jaar nog niet is genezen, zijn speciale behandelingen of een operatie noodzakelijk.

Speciale therapieën

Naast compressietherapie, wondverzorging, medicatie en een operatie zijn er nog andere methoden die toegepast kunnen worden om chronische open wonden te behandelen. Daartoe behoren vacuümtherapie, vochtige wondbehandeling en het gebruik van huidvervangingsproducten.

Voorbeelden:

Vacuüm afdekking
Huidvervangingstherapie
Plasmatherapie
Stamceltransplantatie
Vetceltransplantatie

Hulp door de compressietherapie bij ulcus cruris venosum

Bij een open been is een consequente compressietherapie onontbeerlijk en de belangrijkste behandelingsmethode. De zachte druk van buitenaf werkt de interne druk op de vaatwanden tegen. Zo vermindert het risico op het uitrekken van de ader. Het helpt, de bloedstroom in de aderen te versnellen en de druk in de aderen te verlagen. Dit kan helpen om de genezing van de wond te bevorderen. De compressietherapie kan worden bereikt door het dragen van compressiekousen of door speciaal verband. De compressiekous ondersteunt de vaten van buitenaf. De geoptimaliseerde bloedstroom in de beenaderen voorkomt dat bloed terugstroomt en lokaal verzakt. De druk vanaf de buitenkant verbetert het sluiten van de aderkleppen en de functionaliteit van de spierpomp van de aderen.

Na een operatieve ingreep minimaliseert het dragen van compressiekousen het risico op zwellingen en bloedstolsels en bevordert de genezing. Afhankelijk van de oorzaak van het open been is een duurzame compressietherapie zinvol, omdat het risico op een herhaling van de aandoening hoog is.

Om een optimaal effect te bereiken, moeten de kousen exact passen. Daarom worden ze in de medische speciaalzaak aangemeten.

Juzo Ulcer Pro

Sterk met zachte randjes

Meer informatie

Speciale producten

ACD's zijn ideaal om te starten met de ulcus-behandeling. Deze vorm van compressiemiddel kan bijzonder voorzichtig worden aangebracht en indien nodig ook worden gebruikt om een separaat wondverband te fixeren. Bovendien kan de omvang van de ACD's net als de Juzo Compression Wrap of Juzo ACS Light ideaal worden aangepast, indien aan het begin van de therapie een zwelling aanwezig is.

Voor de verdere verzorging van een ulcus is er het compressiekous-systeem Juzo Ulcer Pro. Dit bestaat uit twee onderkousen (<CCL 1) om regelmatig te wisselen en een vlakgebreide bovenkous (CCL 2). Gecombineerd geven de drukwaarden compressieklasse 3. Daarbij beschermt de onderkous de gevoelige huid bij het aantrekken van de bovenkous en kan hij indien nodig gebruikt worden om wondverbanden en pelottes goed op hun plaats te houden.

Conclusie

Het open been is een pijnlijke aandoening. Het is echter mogelijk het risico van veneuze beenzweren te reduceren, door op de gezondheid van de aderen en op de huid van de benen te letten. De behandeling is afhankelijk van de ernst van de aandoening, maar de ulcus cruris venosum compressietherapie is vaak de belangrijkste behandelingsmethode.

Als u symptomen van een open been opmerkt, neem dan direct contact op met een arts om een diagnose en de optimale behandeling te krijgen.