Gonartroza – stopień 1
- Początkowa faza ubytku chrząstki
- Zgrubienie kości pod chrząstką
- Brak zwężenia szpary stawowej
Gonartroza (zwyrodnienie stawów kolanowych)
Czym jest gonartroza?
Słowo gonartroza składa się ze słowa „gonato” – greckiego określenia dla kolana – i słowa „artroza”. Jest to więc postępujące zwyrodnienie stawu kolanowego związane z jego zużyciem. Powoduje ono pękanie i degradację chrząstki stawowej, a w następstwie zużywanie się również sąsiednich struktur stawowych, takich jak kości, więzadła i torebka stawowa.
Gonartroza, czyli zwyrodnienie stawów kolanowych, to jedna z najczęstszych chorób stawu kolanowego. Ponieważ choroba ma charakter postępujący, a zdolność do regeneracji starzejących się tkanek jest coraz mniejsza, wraz z wiekiem wzrasta odsetek osób dotkniętych chorobą. W Niemczech choruje na tę chorobę 5 milionów osób, z czego około 2 miliony odczuwa dolegliwości bólowe. Najwięcej przypadków notuje się wśród osób po sześćdziesiątym roku życia. W tej grupie wiekowej choroba dotyka częściej kobiety.
Konsekwencją zużycia i zniszczenia chrząstki stawowej są bóle, poranna sztywność, ograniczona ruchomość i niestabilność kolana. Im wcześniej wykryte zostaną początki choroby zwyrodnieniowej, tym skuteczniej można im przeciwdziałać. Wczesne podjęcie działań zapobiegawczych i wykonywanie odpowiednich ćwiczeń pozwala uniknąć uszkodzenia chrząstki.
W przypadku utrzymującego się bólu kolana trzeba koniecznie zasięgnąć porady lekarza w celu jak najszybszego wdrożenia odpowiedniego leczenia.
Lokalizacja bólu
- Jeśli choroba obejmuje wszystkie trzy części stawu kolanowego, mówimy o tzw. pangonartrozie.
- Jeśli pierwotnie uszkodzony jest tylko staw udowo-rzepkowy (articulatio femoropatellaris), mówimy o artrozie rzepkowo-udowej.
- Jeśli oznaki zużycia występują głównie po stronie zewnętrznej, to mówimy o gonartrozie bocznej. A jeśli dodatkowo występuje koślawość, mamy do czynienia z gonartrozą typu valgus.
- O gonartrozie przyśrodkowej mówimy w przypadku, gdy choroba zwyrodnieniowa ogranicza się do strony stawu zwróconej w kierunku środka ciała. W połączeniu ze szpotawością nazywamy ją gonartrozą typu varus.
Przyczyny gonartrozy
Uszkodzenie hialinowych chrząstek stawowych następuje przede wszystkim w wyniku zużycia związanego z wiekiem, jednak istnieją również inne przyczyny, które mogą wywołać chorobę zwyrodnieniową stawów lub sprzyjać jej postępowi. Często ma miejsce również współdziałanie różnych czynników.
- Urazy
W przypadku urazów kolana, takich jak zerwanie więzadeł krzyżowych, uszkodzenie łąkotki czy złamanie rzepki, może również nastąpić uszkodzenie chrząstki stawowej. Złamania w górnej lub dolnej części nogi mogą mieć negatywny wpływ ze względu na nieprawidłowe obciążenie.
- Infekcje i stany zapalne stawów
Infekcje bakteryjne stawów, ale także przewlekłe stany zapalne (np. reumatoidalne zapalenie stawów) mogą zaatakować struktury i doprowadzić do uszkodzenia stawów.
- Wady postawy
Wrodzone wady postawy, takie jak koślawość i szpotawość, mogą powodować zwiększone, jednostronne obciążenie i zużycie stawu.
- Przeciążenie
Aktywność fizyczna, która wiąże się długotrwałą pracą na kolanach lub częstym dźwiganiem, może sprzyjać wystąpieniu gonartrozy.
- Nadwaga
Nadwaga również stanowi czynnik ryzyka i może sprzyjać wystąpieniu oraz postępowi gonartrozy.
- Zaburzenia przemiany materii
Podagra jest chorobą metaboliczną, w przypadku której występuje zwiększone stężenie kwasu moczowego we krwi, na skutek czego kryształy kwasu moczowego odkładają się w stawach. Zaburzenia metabolizmu tłuszczów mogą z kolei prowadzić do otyłości.
- Czynnik neurologiczny
Brak ruchu lub zmiana wzorców ruchowych, np. po chorobach układu nerwowego, takich jak porażenie dziecięce, paraliż po udarze mózgu lub zerwanie więzadeł krzyżowych, mogą prowadzić do rozwoju gonartrozy.
Typowe objawy gonartrozy
- Bóle „rozruchowe” po dłuższych okresach odpoczynku
- Bóle podczas wchodzenia po schodach oraz chodzenia po nierównym podłożu
- Bóle przeciążeniowe po dużym wysiłku lub przy przenoszeniu ciężkich przedmiotów
- Bóle po długim siedzeniu
- Nasilenie objawów przy wilgotnej i zimnej pogodzie
- W zaawansowanych stadiach również odgłosy trzeszczenia podczas ruchu (krepitacja)
Stadia gonartrozy
Istnieją różne metody podziału gonartrozy na stopnie zaawansowania. Podstawą poniższej listy jest skala Kellgrena-Lawrence'a, w której stan określany jest na podstawie konwencjonalnego zdjęcia rentgenowskiego.
Prawidłowe, zdrowe kolano bez upośledzenia sprawności i bez dolegliwości bólowych klasyfikowane jest jako gonartroza o stopniu zerowym.
Gonartroza – stopień 2
- Wymierne zwężenie szpary stawowej
- Możliwe nierówności powierzchni stawowych
- Początek kostnienia (nieznaczna produkcja nowej tkanki kostnej)
Gonartroza – stopień 3
- Zaawansowane zwężenie szpary stawowej
- Znaczna produkcja nowej tkanki kostnej
Gonartroza – stopień 4
- Znaczne uszkodzenia chrząstki
- Miejscami całkowicie zwężona szpara stawowa
- Tworzenie torbieli i stwardnień w kości
- Obumieranie tkanek
W jaki sposób diagnozuje się gonartrozę?
Diagnostyka gonartrozy opiera się na różnych kryteriach. Po omówieniu objawów podczas wywiadu anamnestycznego z pacjentem sprawdzana jest ruchomość stawu. W celu dokładniejszej lokalizacji bólu wykonuje się badanie palpacyjne kolana. W przypadku podejrzenia zwyrodnienia stawu kolanowego, na podstawie badania rentgenowskiego lub przy wykorzystaniu innych metod obrazowania (np. rezonans magnetyczny) można określić, czy i w jakim stopniu staw jest już uszkodzony.
Leczenie gonartrozy
Zużywanie chrząstki stawowej ma charakter zwyrodnieniowy. Oznacza to, że choroby nie można wyleczyć przyczynowo. Celem terapii jest więc łagodzenie bólu, utrzymanie ruchomości kolana i hamowanie rozwoju artrozy.
Oprócz leczenia zachowawczego można również wykonać zabieg chirurgiczny mający na celu zachowanie stawu. W mocno zaawansowanych stadiach gonartrozy w ostateczności konieczna może się okazać endproteza.
Kompleksowe leczenie gonartrozy
W ramach podejścia holistycznego terapia zachowawcza łączy w sobie różne opcje, począwszy od stosowania środków pomocniczych zapewniających odciążenie stawu, poprzez fizykoterapię i zdrowe odżywianie, aż po leczenie farmakologiczne z użyciem NLPZ, kwasu hialuronowego i środków przeciwbólowych.
Środki pomocnicze
JuzoFlex Genu Xtra wspiera i odciąża staw kolanowy. Efekt ucisku stabilizatora łagodzi również ból podczas ruchu. To bardzo ważne, ponieważ delikatna mobilizacja jest istotnym czynnikiem w procesie gojenia. Ruch wspomaga krążenie krwi w stawie kolanowym, a tym samym zapewnia dostarczanie substancji odżywczych do nadwyrężonej gonartrozą chrząstki stawowej. Ten pozytywny efekt jest dodatkowo wzmacniany przez delikatny masaż wypustek pierścienia na rzepkę, który powoduje poprawę kinestezji. Poprzez masaż pierścień na rzepkę zapewnia również odprowadzanie płynu obrzękowego z tkanek otaczających rzepkę.
Nieprawidłowe obciążenie statyczne mogą kompensować wkładki ortopedyczne.
Ergo- i fizjoterapia
Idealną terapią ruchową w przypadku gonartrozy jest indywidualnie dopasowany program ćwiczeń o różnym natężeniu, który zwiększa wytrzymałość i siłę, a dodatkowo sprzyja poprawie ruchomości. W leczeniu można również z powodzeniem stosować prądy TENS, fale uderzeniowe, mikrofale, fale krótkie i impulsowe fale dźwiękowe.
Termoterapia
W przypadku przewlekłego bólu artretycznego sprawdzają się również poduszki elektryczne i ciepłe kąpiele. Z kolei ostry ból łagodzi raczej zimno – na przykład okłady z lodu.
Ruch
Pacjenci nie powinni przeciążać chorego stawu. Należy jednak zadbać o jego regularny ruch, aby zapewnić dostateczne zaopatrzenie chrząstki stawowej w substancje odżywcze.
Odżywianie
Objawy artrozy łagodzi dieta przeciwzapalna. Pozytywne działanie mają kwasy tłuszczowe omega-3, które można znaleźć w oleju lnianym, łososiu i śledziu. Produkty mięsne i inne pokarmy pochodzenia zwierzęcego zawierają kwas arachidonowy, z którego mogą powstawać prozapalne substancje semiochemiczne. Produkty te należy więc ograniczyć.Mieszanka przypraw składająca się z kminu, kolendry i gałki muszkatołowej poprawia ukrwienie błony śluzowej stawów, a tym samym łagodzi ból. Dieta roślinna dostarcza organizmowi witamin, minerałów i wtórnych metabolitów roślinnych. Krzem zawarty w owsie, ryżu naturalnym, jęczmieniu, prosie i topinamburze ma działanie stabilizujące chrząstkę. Pozytywnym skutkiem ubocznym zdrowego odżywiania jest redukcja masy ciała, a tym samym dodatkowe odciążenie stawów.
Tradycyjna Medycyna Chińska (TCM)
W ostatnich latach w terapii gonartrozy coraz częściej stosuje się akupunkturę, która ma za zadanie złagodzić ból i poprawić funkcjonalność stawu.
Leki
Na ostre bóle można przepisywać maści i środki przeciwbólowe. Kolejną opcją holistycznego planu leczenia choroby zwyrodnieniowej stawów są zastrzyki z kwasu hialuronowego lub osocza bogatopłytkowego (Platelet Rich Plasma: PRP) wykonywane bezpośrednio w staw kolanowy.
Można również stosować zastrzyki z kortyzonu, zwłaszcza jeśli występuje dodatkowy stan zapalny.
Ćwiczenia dla mocnych i zdrowych kolan
Przygotowaliśmy dla Ciebie kilka ćwiczeń, które pozwolą wzmocnić nogi, a tym samym kolana lub pomogą szybciej wrócić do zdrowia po kontuzji. Ćwiczenia te są łatwe do wykonania i możesz je bez problemu wdrożyć do codziennego życia. W przypadku ostrego urazu konieczna jest konsultacja z lekarzem. Specjalista powie Ci, jakie ćwiczenia są dla Ciebie odpowiednie.
Rozciąganie
Powtarzaj to ćwiczenie rozciągające dwa razy dla każdej nogi.
- Stań na jednej nodze. Kolano nogi, na której stoisz, musi być lekko ugięte.
- Chwyć za stopę drugiej nogi i przyciągnij ją do tyłu w kierunku pośladków.
- Mocno trzymaj stopę dłońmi.
- Wytrzymaj w tej pozycji ok. 20 sekund, następnie zmień nogę.
Uwaga:
Podczas wykonywania tego ćwiczenia plecy muszą być wyprostowane.
Wzmacnianie – wypady
Wykonaj 12 wypadów i powtórz to ćwiczenie trzy razy.
- Rozstaw nogi na szerokość bioder, utrzymuj górną część ciała w pozycji wyprostowanej.
- Napnij mięśnie brzucha.
- Zrób jeden duży krok do przodu.
- Po wykonaniu tej czynności udo i podudzie przedniej nogi muszą tworzyć kąt prosty.
- Tylna noga obniża się i zatrzymuje tuż nad podłogą.
- Wytrzymaj chwilę w tej pozycji, a następnie wróć do pozycji wyjściowej.
- Po każdym wypadzie zmień nogę.
Uwaga:
Podczas wykonywania tego ćwiczenia plecy muszą być wyprostowane.
Wzmacnianie – przysiady
Wykonaj 12 przysiadów i powtórz to ćwiczenie wzmacniające trzy razy.
- Stań prosto i rozstaw nogi nieco szerzej niż na szerokość bioder.
- Rozłóż ciężar ciała równomiernie na obie nogi.
- Lekko ugnij nogi, wypychając jednocześnie pośladki do tyłu.
- Zegnij kolana tylko na tyle, aby nie wystawały poza czubki palców nóg.
- Wytrzymaj przez chwilę w tej pozycji, a następnie wyprostuj się.
Uwaga:
Podczas tego ćwiczenia wzmacniającego trzymaj plecy prosto i napnij mięśnie brzucha.
